Сабақ кезеңі/

Уақыты

Педагогтің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Ресурстар

Сабақтың басы

Қызығушылықты ояту.

7 мин.

(Ұ). Ұйымдастыру кезеңі:

Ұйымдастыру кезеңі     

Психологиялық ахуал

 Бір түрлі фигур алғандарды 

1-топқа «Достар», ал екіншісін таңдағандарды 2-топқа «Құрдастар» тобына бөлемін. 

Оқушылар мұғаліммен амандасады,түгенделеді.

Психологиялық ахуал

Оқушылар

дың пікірі тыңдалады

слайд

Жаңа сабаққа кіріспе

«Миға шабуыл» әдісі

-«Адал» сөзін қалай түсінесіңдер?

 -«Адал» кім?(не?) болуы мүмкін?

-Еңбек адамға не үшін қажет деп ойлайсыңдар?

 -Еңбекқор деп қандай адамды атаймыз?

 -Өздерің еңбектің қандай түрлерімен айналысқанды ұнатасыңдар

Оқушылар дың пікірі тыңдалады

Сабақтың ортасы

26 мин.

Бейне ролик «Адалдықтың өтемі» ертегісін көрсету. —Бұл қандай мамандық? (жұмбақ шешу) Ала таяқ ұстаған, Жол тәртібін нұсқаған. Өміріңді күзеткен, Ысқырығы күшті адам. /милиционер/ Бал тамған мәзір, Ол бар жерде әзір. /аспазшы/ Оқу-білім бағдары, Заманының бағбаны. /мұғалім/ Өскен шашты жаратпайды, Қайшысы бар жалақтайтын /шаштараз/ Келіп баған қасына, Өрмеледі басына. /монтер/ Еңбек орны-танабы, Сүйікті ән- дала әні. Егін салып, мәпелеп, Асырайды қаланы. /дихан/ Өңкей сығай екі топта Таласып жүр бір допқа. Бұл кім ? /футболшы/ Күміс қанат сұңқары, Көкке еркін сүңгиді. Бұлттан да тым әрі Кеткен жанды кім дейді? /ұшқыш

— Бұл сөздерді кім айтқан? 1. Талап, еңбек, терең ой Қанағат, рақым, ойлап қой – Бес асыл іс көнсеңіз. (Абай) Елге сіңірген еңбек жақсы, Еңбекті елеген ел жақсы. (Спандияр Көбеев) Адамды адам еткен – еңбек. (Фрейдрих Энгельс) · Еңбек қылмай тапқан мал дәулет болмас, Қардың суы секілді тез суалар. (Абай) Еңбексіз өмір кешуге жол жоқ. Күшіңе сенбе, адал ісіңе сен. (М.Әуезов

1-топ: Тақырыпқа сай мақал-мәтелдер айт. 2-топ: «Адал еңбек» сөзжұмбақ құрастыру

Мақалдарды жалғастыр: 1.Еңбек түбі — ……. . (зейнет) 2.Жақсы жұмыс — …….. ……… . (жанға тыныс) 3.Еңбек мұратқа ………. . (жеткізер) 4.Жалқаулық аздырады, ………. ………. . (еңбек оздырады) 5.Еңбек етсең ерінбей, ……… ……… ………… . (Тояды қарның тіленбей) 6.Еңбек ердің – көркі, ……. …….. ……. . (Ер елдің көркі) 7.Еңбексіз өмір — ……. ……. . (сөнген көмір) Еңбектін көзін тапқан, ……… …….. ………. . (Байлықтың өзін табады) Еңбек мұратқа жеткізер, …….. …….. …….. . (Жалқаулық абыройды кеткізер) 10.Еңбегің қатты болса, ….. …… …… . (татқаның тәтті болар)

«Жалғастыр» «Не істеуге болмайды?». - Үлкендердің алдынан...... (кесіп өтуге болмайды.) - Кішкене баланы................(жылатуға болмайды.) - Құстарды...........................(атуға болмайды.) - Қыз баланы........................(ренжітуге болмайды.) - Сабақтан.............................(кешігуге болмайды.) - Сыныпта.............................(айғайлауға болмайды.) «Не істеу керек?» - Үлкен кісіні.......................(сыйлау керек.) - Үлкеннің тілін...................(алу керек..) - Үлкендерге..........................(сәлем беру керек.) - Кішілерді..............................(қамқорлау керек.)

Сабақтың соңы

Ой толғаныс.

Рефлексия

7 мин.

Адамды адам еткен – еңбек» — деп Фрейдрих Энгельс айтқандай, адамның адам болып қалыптасуында еңбек шешу-ші роль атқарғандығын, адамзат еңбекті, еңбектің құралдарын жетілдіре отырып, өзі де жетіліп кемелдене бергенін,сөйтіп талмай, қажымай еңбек етудің арқасында адамзат қоғамы жан-жақты дамып,жетіліп осынау жоғары өркениетке жетіп отыр-ғандығын бүгінгі шарада айтып жеткіздік.

Уақыты

Мазмұны

Ресурстар

5 мин.

Спикердің кіріспе сөзі және сәлемдесуі. Сергітуге бағытталған жаттығулар (сабаққа деген қызығушылықты қалыптастыру мақсатында «Аяқталмаған сөйлем» анонимді жаттығуы ұсынылады)

«Аяқталмаған сөйлем» тесті.

1. Отбасы – бұл...  

2.Менің отбасымдағы қуаныш – бұл... 

3.Мен үйімнен жыраққа кеткенде мыналарды есіме аламын...

Бүгінгі сабақта біз сіздермен отбасылық дәстүрлердің рөлі туралы тақырыпты қозғаймыз. Ең алдымен сіздердің естеріңізге ең үлкен миссияларыңыз – «Ата-ана болу» туралы айтқым келеді. Сіздер, ата-анасыздар – бұл үлкен бақыт. Ата-ана болуда әркімнің жолы әрқалай. Қазақстанда бедеулік деңгейі Европа мемлекеттеріне қарағанда тым жоғары. 2021 жылы бедеулік диагнозы қойылған азаматтардың саны 21,8%-ды құрап, 21,4 мың адамға жеткен. 

Денсаулығына байланысты жүкті бола алмаған 19,9 мың қазақ әйелдері еліміздің медициналық мекемелеріне тіркелді (22,8% қосылды). Ер адамдардың бедеулігіне байланысты тағы 1,5 мың жұп ата-ана бола алмады (2020 жылмен салыстырғанда 10,4% жоғары). Бұл елдегі бедеулік мәселесі бойынша қолда бар ең соңғы деректер, олар өткен жылдың 28 желтоқсанында «Қазақстандық отбасылар – 2022» Ұлттық баяндамасында жарияланған. ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің бедеулік бойынша медициналық статистика жабық болып табылады, ал ұлттық баяндамаларда бедеулік бойынша жарияланатын деректер репродуктивті денсаулық саласындағы көптеген жасырын факторларды ескермейді. Айта кету керек: соңғы екі жылда Қазақстанның Денсаулық сақтау министрлігі ЭКҰ-ға квоталар санын едәуір арттырды. 2021 жылы олар бес есеге – 1,3 мыңнан 7 мың хаттамаға дейін өсті. 2022 жылы квота бойынша ЭКҰ рәсімінен 6,4 мың қазақстандық отбасы өтті. Елдің жетекші репродуктологтары Үкіметтің квоталарды ұлғайту туралы шешімін ЭКҰ сияқты қымбат емделуге мүмкіндігі жоқ баласыз жұптарды қолдаудың бұрын-соңды болмаған шарасы деп атайды. Ал сіздер бұл тағдырдан аулақсыздар! Көптеген адамдар бала асырап алуды армандайды. Баланы отбасына қабылдауға ниет білдірген және Бала асырап алу жөніндегі ұлттық агенттігінде (Алматы және Алматы облысы) қамқоршылар мектебінде оқудан өткен кандидаттар саны – 100–115 адам, асырап алушы ата-аналар қауымдастығы арқылы – 45 адам, тек Алматы қаласындағы «SOS – Балалар ауылында» – 21 адам.

Сонымен бірге ерлі-зайыптылардың, оның ішінде балалары бар ерлі-зайыптылардың ажырасу саны артып келеді. Қазақстан ажырасу саны бойынша әлемде екінші орында: әрбір 1000 адамға 4,6 ажырасу, яғни 1000 адамнан 218 адам ажырасады немесе басқаша – әрбір 4 жұп ажырасады! Ажырасуға көптеген себептер бар, соның ішінде қаржылық-материалдық, әлеуметтік-психологиялық, рухани, діни және т.б. Ажырасу себептерінің ең негізгі себептерінің бірі – ұлттық жалпыадамзаттық құндылықтар негізінде құрылған отбасының моральдық-рухани өзегінің болмауы. Бұл ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан әдет-ғұрыптар мен дәстүрлер. Бұл отбасының берік болуына себеп болатын сезімдер. Мұның бәрі адамдар үй ішінде бірге бастан кешіретін қуаныш пен қайғы, саламаттық пен қиындықтар.

https://youtu.be/m8DZ98hKo2M Видеоролик. Отбасылық дәстүрлер. (Қазақ отбасы)

Отбасылық дәстүрлер барлық отбасы мүшелеріне өздерінің маңыздылығын сезінуге, жақындарына қамқорлық пен сүйіспеншілік танытуға, туыстарына уақыт пен көңіл бөлуге мүмкіндік береді. Осылайша, балаларда үлкен отбасы мүшелеріне деген ризашылық сезімі, отбасылық қатынастардың тұрақтылығы, дүниетаным мен өмірге деген көзқарас қалыптасады. Отбасылық хобби – бос уақытында адамға ләззат сыйлайтын, адам айналысатын әрекетінің бір түрі. Хобби – бұл  адам жақсы көретін және бос уақытында қуана айналысуға дайын нәрсе. Бұл балалар мен ересектердің ортақ мүдделерінің тоғысу мүмкіндігі. Демалыс күндері және жазғы демалыс кезінде барлық отбасы мүшелері өз істерімен шұғылданып, ортақ іспен айналыспауы: біреуі кітап оқиды, біреу балық аулайды, біреу орманға барады, тігеді және тоқиды...  дұрыс емес. Отбасы мүшлерін жеке әрекетпен емес ортақ іске жұмылдыра алсаңыз демалыс күніңіз отбасыңыз үшін қызықты болары сөзсіз.

https://youtu.be/LjxGalEUXFc Видеоролик (Естеліктерге толы отбасылық дәстүрлер. Отбасылық дәстүрдің алты түрі. 2.38 минут)

Отбасылық дәстүрлердің құндылығы неде? Дәстүрлер бала тәрбиесінде маңызды рөл атқарады. 

https://youtu.be/7ow5FI1d03E Ролик (1.6 минут)

Топтық жұмыс (үш топ)

1. Видеороликтегі сюжеттерді талқылаңыз.

2. Отбасылық дәстүрлердің маңыздылығын дәйектеңіз.

3. Отбасылық дәстүрлеріңізбен бөлісіңіз. 

4. Ұсынылған отбасылық дәстүрлерді талқылаңыз. 

№1 «Әкелер» тобына тапсырма – «Отбасылық кеңесте» талқылайтын сұрақтардың тізімін құрастырыңыз.

№2 «Аналар» тобына тапсырма – Түскі ас не кешкі ас уақытында, отбасы мүшелерін жұмысқа не мектепке шығарып салғанда, не күтіп алғанда қандай жақсы сөздерді қолданасыз. Тізімін жасаңыз.

№3 «Балалар» тобына тапсырма – Анаңызға не әкеңізге, не туыстарыңызға мерекеге арнап ашық хат жасаңыз.

Төменде көрсетілген кейстердің мазмұны туралы авторлық видеоролик.

№1 КЕЙС. Бір отбасылық дәстүрдің тарихы

Есеюдің барлық кезеңін қамтитын және ата-аналардың жазбалары бар отбасылық альбом құрастырыңыз (алғашқы қадамдар, алғашқы сөздер, мектептегі алғашқы күн туралы, т.б.). 

«….Алты жасқа дейін орыс тілін түсінген жоқ. Оның екі жастағы «Папа каба» деп жиі айтатын сөзін біз «Папасының баласы» деп ұғып жүрдік. Бірақ «Кап-капай» деген сөзін соңына дейін түсінбей кеттік. Алты айлығынан бастап балам  еңбектей бастады. Дегенмен, ол өте сақ болатын. Өзіне таныс емес заттарға тиіспейтін, бірінші жай ғана сипап көріп, кейін барып қолына алатын. Бір жасқа толғанда жүруге талпынды. Құлайтын, орнынан қайта тұратын және келесі алты айда балам жүрмей, қырсығатынды шығарды. Бір күні кішкентай аяқ киім бәтеңке алып бердік. Соны киіп алған соң балам әрі-бері жүріп, қуанып жүгіріп кетті. Біз кербез, сәнқой бала болады деп жорыдық. Теледидардан берілетін бағдарламалардың музыкалық фонына ерекше қызығатын. Қайда жүрсе де теледидардан музыканың даусын естіп, теледидар алдына отыра қалатын. Тележүргізушінің даусын естіп, амандасқаннан кейін оң қолын көтеріп, сәлемдесетін.»

Қорытынды: Жасөспірімдік кезеңде балаға өзінің бала кезіндегі суреттері мен естеліктерін көрсетіп, оның есіне өзін қалай жақсы көргенін, қадір тұтқанын, қалай қорғаштағанын, қалай еркелеткенін салып отыру өте маңызды. «Құлыным сол, қарашы қандай нәзік сүйкімді бала болып өстің! Қалай сені әлпештеп үміттеп өсірдік!» Альбомды жасауға барлық отбасы мүшелері қатысады және альбом сонысымен құнды. Әлеуметтік желідегі не цифрлық платформадағы суреттердің дәл осындай құндылығы жоқ.

 № 2 КЕЙС 

Қазіргі заманауи отбасын нығайту үшін отбасылық хобби не отбасымен бірге бос уақытыңызды өткізудің маңызы зор. Хобби:  

Коллекциялау – бұл классикалық хобби, оны әдетте отбасының біреуі жақсы көреді, бірақ сіз бұл хоббиді отбасылық дәстүрге ауыстыруыңызға тырысуға болады. Отбасыңыздағы барлық адамдарды не біріктіре алады, соны ойлап көріңіз – ашық хаттар, монеталар, ойын карталарының палубалары, қуыршақтар, қалайы сарбаздары, машиналар, қуыршақ миниатюрасы?..

Нумизматика XVIII ғасырдың екінші жартысында пайда болды. Оның атасы Вена нумизматы И.И.Эккел, оның нумизматикалық зерттеулері тек тарихтың ежелгі кезеңіне қатысты. Бірте – бірте нумизматикада жеке бағыттар қалыптасты – ежелгі, Батыс Еуропа, Шығыс және т.б. Бұл үшінші сынып оқушысының керемет жобасы. Неге осы хоббиді отбасылық хоббиге айналдырмасқа?

Отбасылық дәстүрлердің нұсқалары туралы авторлық видеоролик: «Ең қызықты әрі жарқын жаңа жыл кімде болмақ?!» Жаңа жылды қарсы алудың, тілек тілеудің нұсқалары ұсынылған.

Слайдтар-ды таныстыру

4 – 5 –слайдтар

Рефлексия: Ертегі

Қарындаштардың қорабында бір кішкентай қарындаш туылыпты. Үлкен қарындаштар – әкесі, анасы, әжесі мен атасы – түрлі түсті болған екен. Әр ересек қарындаштың өзіне тән түсі болған екен. Ал кішкентай бала қарындаш әлі өзіне тән түсіне ие болмапты және оны түрлі-түсті болуы әлі алдыда.

Күн сайын көк түсті қарындаш оның анасы оған қалай көк түске айналуға болатыны туралы үйретіпті.

Қызыл түсті қарындаш – әкесі қалай қызыл түске айналуға болатыны туралы ескертіп, қызыл түспен керемет суреттер мен картиналарды салуға болатынын айтады екен.

Сары түсті атасы, өмірде сары түстің маңыздылығы туралы айтса, жасыл түсті әжесі немересінің қолынан ұстағанда ол белгілі бір уақытқа жасыл түске айналыпты.

Сөйтіп күн артынан күн өте беріпті.

Ертегінің соңы қалай аяқталды деп ойлайсыздар? Не үшін ертегінің соңы жоқ? Себебі әр отбасының өзіне тән тарихы, өз ертегісінің аяқталу нұсқасы бар. Құрметті ата-аналар сіздер осы ертегінің қалай аяқталғанын қалар едіңіздер?

Сабақты қорытындылай келе, адам өміріндегі ең құнды нәрсе – бұл отбасы дегім келеді. Отбасы – бұл қиын кезде сізбен бірге болатын, қуанышыңызды бөлісетін жақын адамдар. Сіздің жетістігіңіз үшін де қуанатын – отбасыңыз.

Жер бетінде технологиялар дамып, бірнеше ғасырлар ауысса да өз құндылығын жоғалтпайтын отбасылық дәстүрлер бар. Ең алдымен – бұл отбасы, жақындарыңызға қамқор болыңыз. Біздің өміріміз отбасында өтеді, сол себепті отбасыңыздағы өміріңіз жарқын әрі қуанышты сәттерге толы болсын.

Сіздерге өзара сыйластық пен ынтымақ тілеймін! Олар сіздерге отбасылық дәстүрлеріңізді құрметтеп, сақтауға, жалғастыруға көмектеседі. Әр үй және біздің ортақ үйіміз жылы, шуақты және жайлы болсын! 

1. Тапсырма 

• Кескін картадағы мемлекеттердің биогеографиялық аймақтарын анықтай алады.